Ludwig van Beethoven

Ludwig van Beethoven (1770-1827) to niemiecki kompozytor. Od 1779 roku uczył się gry na instrumentach klawiszowych, kompozycji i generałbasu u Christiana Gottloba Neefego w Bonn, od 1784 roku był muzykiem dworskim w Bonn, od 1789 roku studiował filozofię na uniwersytecie w Kolonii. W 1792 roku wyjechał do Wiednia, gdzie studiował u Josepha Haydna, Johanna Baptista Schenka, Johanna Georga Albrechtsbergera oraz Antonio Salieriego.

W 1795 roku miały miejsce pierwsze koncerty Beethovena w Wiedniu, wtedy też kompozytor zawarł kontrakt wydawniczy z Artarią. W 1796 roku Beethoven podróżował do Norymbergi, Pragi, Drezna, Berlina i Bratysławy (koncertował m.in. na pruskim dworze królewskim), dawał w Wiedniu liczne koncerty, utrzymywał także przyjazne kontakty z arystokracją, m.in. z księciem Josephem Franzem von Lobkowitzem, książętami Karlem Aloisem i Moritzem Lichnowskimi, arcyksięciem Rudolfem, hrabiną Giuliettą Guicciardi. Wśród arystokracji znalazł także protektorów - w 1809 roku arcyksiążę Rudolf, książę Joseph Franz von Lobkowitz i hrabia Ferdinand Kinsky (przyznali mu roczną rentę w wysokości 4000 guldenów).

W 1812 roku Beethoven poznał Johanna Wolfganga Goethego. W 1814 roku nowa wersja opery "Fidelio" wystawiona w Kärtnertortheater w Wiedniu przyniosła kompozytorowi wielki sukces. W roku tym również odbył się koncert w sali redutowej, którego słuchali uczestnicy kongresu wiedeńskiego, cesarzowe Austrii i Rosji oraz król pruski. Ostatni publiczny koncert Beethovena miał miejsce w 1815 roku.

Od około 1798 roku kompozytor cierpiał na postępującą głuchotę, co doprowadziło do całkowitej utraty słuchu w 1818 roku. Wyrazem cierpienia artysty stał się słynny testament heiligenstadzki (1802 rok), w którym Beethoven pisał jednak o przezwyciężeniu choroby dzięki sztuce. Od 1815 roku kontaktował się z otoczeniem za pomocą zeszytów konwersacyjnych, wówczas również podjął się opieki nad swym bratankiem, Karlem.

W 1824 roku w Hoftheater zostały wykonane trzy części "Missa solemnis" i IX Symfonia, przyjęte z wielkim uznaniem. Twórczość Beethovena, aczkolwiek klasyfikowana w obrębie klasycyzmu muzycznego, daleko wykracza poza granice tego nurtu, zapowiadając nadejście epoki romantyzmu.

Beethoven wprowadzał w swych utworach zmiany w klasycznych układach formalnych (zastosował w symfonii jako trzecią część scherzo zamiast menueta), stosował nieregularności w budowie utworów, duże kontrasty dynamiczne, rozwinął czynnik harmoniczny, w symfoniach poszerzył skład orkiestry.

Geniusz Beethovena najpełniej wyraził się w jego dziewięciu symfoniach, uwerturach orkiestrowych, sonatach fortepianowych, kwartetach smyczkowych i monumentalnych dziełach wokalno-instrumentalnych (np. "Missa solemnis"). Wśród utworów symfonicznych "Eroica" i V Symfonia charakteryzują się mistrzowską pracą tematyczną, VI Symfonia Pastoralna jest natomiast dziełem programowym, zawierającym fragmenty ilustracyjne.

IX Symfonia jest wielkim dziełem wokalno-instrumentalnym. W jej finale, przeznaczonym na głosy solowe, chór i orkiestrę, kompozytor wykorzystał tekst "Ody do radości" Friedricha Schillera. Znaczące są także dokonania Beethovena w dziedzinie muzyki fortepianowej. Pierwszoplanowe miejsce zajmują w niej sonaty, spośród których wyróżniają się dramatyzmem Patetyczna i Appassionata. W Sonacie Waldsteinowskiej i Appassionacie kompozytor zwiększa rozmiary poszczególnych części i doprowadza do symfonizacji faktury fortepianowej.

Wśród późnych dzieł Beethovena (po 1815 roku) ważne miejsce zajmują kwartety smyczkowe, do dziś zaliczane do najświetniejszych utworów w tym gatunku. Kwartet Wielka fuga B-dur opus 133 w pełni uwidacznia tendencję do polifonizacji występującą także w późnych sonatach fortepianowych (Sonata A-dur opus 101).

Postać i dzieło Beethovena doczekały się niezliczonych interpretacji, tradycyjnie zmierzających w kierunku ukazania romantycznej osobowości kompozytora, wyrażającego w swej muzyce idee wolności i miłości. Z drugiej strony wskazuje się również na związek estetyki Beethovena z XVIII-wiecznym uniwersalizmem i preromantycznym sentymentalizmem. Twórczość Beethovena wywarła istotny wpływ na muzykę XIX i XX wieku.

Ludwig van Beethoven urodził się 16 lub 17 grudnia 1770 roku w Bonn. Jest jednym z największych niemieckich kompozytorów. Jeden z trzech Klasyków Wiedeńskich; dwóch pozostałych to Joseph Haydn i Wolfgang Amadeusz Mozart. Jest przedstawicielem klasycyzmu wiedeńskiego i prekursorem romantyzmu. Jego twórczość umyka jednak wszelkim próbom mechanicznego zaszufladkowania.

Rodzina Beethovena miała korzenie flamandzkie. Dziadek kompozytora, także Ludwig, przeniósł się do Bonn, gdzie otrzymał posadzę u księcia arcybiskupa. Jego syn, Johann, został tenorem w książęcej kaplicy. W 1767 roku poślubił Marię Magdalenę Keverich, która urodziła mu trzech chłopców: najstarszy Ludwig, Kaspar Anton i Nikolaus, którzy przyszli na świat w 1774 i 1776 roku.

Dzieciństwo Ludwiga nie było szczęśliwe. Jego muzyczne zdolności ujawniły się bardzo wcześnie, dlatego ojciec zapragnął uczynić z niego cudowne dziecko i zbić majątek na talencie syna. W wieku 9 lat chłopiec został posłany do Christiana Gottloba Neefego, człowieka wszechstronnie wykształconego. Pod jego okiem Ludwig czynił tak wielkie postępy, że w wieku 12 lat otrzymał stanowisko zastępcy organisty, co poprawiło sytuację finansową całej rodziny. Neefe udzielał Ludwigowi lekcji fortepianu i kompozycji. Zaznajomił go z twórczością najbardziej cenionych muzyków, m.in. z muzyką zapomnianego już w Niemczech Jana Sebastiana Bacha. Zachęcany przez mistrza Beethoven napisał kilka utworów, ale nie wykazywał w nich szczególnego uzdolnienia w dziedzinie kompozycji. Znacznie lepiej wychodziło mu improwizowanie na fortepianie.

W 1787 roku wyjechał do Wiednia, ówczesnej stolicy muzyki. Spotkał się wtedy z Wolfgangiem Amadeuszem Mozartem. W pośpiechu musiał wracać do Bonn na pogrzeb matki, po którym szybko nastąpiła śmierć ojca. Ludwig stał się głową rodziny i na niego spadł obowiązek opieki nad braćmi.

W 1792 roku Beethovenowi udało się zamieszkać w Wiedniu na stałe. Pobierał nauki kompozycji u Josepha Haydna, Johanna Baptista Schenka, Johanna Georga Albrechtsbergera i Antonio Salieriego, jednak z żadnego nauczyciela nie był zadowolony. Zaczął zarabiać jako pianista. Jego talent improwizatora otworzył mu drzwi do salonów arystokracji, gdzie szybko zdobył sobie znakomitą reputację. Utrzymanie w tym czasie zapełnił Beethovenowi książę Karl Alois Lichnowsky, któremu to kompozytor zadedykował "Sonatę Patetyczną" c-moll op. 13. Pierwsze lata spędzone w Wiedniu przebiegły pod znakiem szczęścia, sukcesów, uznania książąt oraz trwałych przyjaźni.

W latach 1796-1798 wystąpiły u Beethovena pierwsze objawy głuchoty. Postępująca choroba doprowadziła go niemal do samobójstwa; świadectwem zmagań Beethovena z sobą samym jest napisany w 1802 roku słynny testament heiligensztadzki. W przetrwaniu tego kryzysu pomógł mu jedynie upór i chęć kontynuowania swego twórczego dzieła. Komponował pomimo problemów materialnych i kłopotów z wychowywaniem bratanka Karla. Jeszcze przed rokiem 1819 z powodu całkowitej głuchoty zmuszony był porozumiewać się z otoczeniem wyłącznie za pomocą tzw. zeszytów konwersacyjnych. Są one unikatowym historycznym zapisem dyskusji Beethovena na tematy muzyczne i inne; możemy dzięki temu poznać, co kompozytor myślał, jak odczuwał muzykę i jak postrzegał swój związek ze sztuką.

Jego nowoczesne myślenie muzyczne odcisnęło się piętnem nie tylko na epoce romantyzmu, ale i następnych. Wprowadził innowacje w muzyce. Zmienił podejście do formy, harmonii, orkiestracji, wzbogacił technikę instrumentalną i kolorystykę, w nowoczesny sposób potraktował fortepian. Beethoven był pierwszym kompozytorem, który systematycznie stosował numerację opusową w swoich utworach.

Ludwig van Beethoven skomponował 9 symfonii, 5 koncertów fortepianowych, koncert skrzypcowy D-dur op. 61, koncert potrójny C-dur na skrzypce, wiolonczelę i fortepian op. 56, 11 uwertur, operę "Fidelio" op. 72, kantaty i dzieła sakralne, 32 sonaty fortepianowe, liczne bagatele, w tym słynną "Dla Elizy", pieśni i utwory kameralne. Był przede wszystkim wielkim symfonikiem. Fragment finału IX Symfonii d-moll, op. 125 z kantatą do słów "Ody do radości" Friedricha Schillera został przyjęty jako hymn Unii Europejskiej.

W ostatnich latach życia zdobył uznanie za swoja pracę artystyczną: został członkiem szwedzkiej Akademii Nauk, otrzymał od Ludwika XVIII złoty medal za Mszę uroczystą (Missa solemnis D-dur op. 123). Zmarł 26 marca 1827 roku. Przyczyną śmierci była, jak twierdzą patolodzy, ołowica. Pochowany został na Cmentarzu Centralnym w Wiedniu.